تصویر از یورونیوز
آزاده دواچی – نتایج انتخابات در ایران خبر از راه یافتن تعداد بیشتری از زنان به مجلس میدهد. زنانی که تاکنون ورود آنها به مجلس قطعی شده است ۱۴ نفر هستند و ۸ نفر نیز شانس ورود به مجلس در دوره دوم را دارند که از نظر تعداد یک رکورد به حساب می آید. بیشترین میزان حضور زنان در تاریخ مجلس شورای اسلامی به مجلس ششم باز میگردد که ۱۵ زن بعنوان نمایندگان مردم در آن حضور داشتند.آمار حضور زنان در مجلس در دوره های اول تا سوم از ۴ نفر افزون نشد و سپس در دوره چهارم ۹ زن، در دوره پنجم ۱۴ زن، در دوره ششم ۱۵ زن، دردوره هفتم ۱۳ زن، در دوره هشتم ۸ زن و در دوره نهم ۹ زن رسید.
زنان راه یافته به مجلس چه کسانی هستند؟
در انتخابات مجلس دهم هزار و ۲۳۴ زن ثبت نام کردند که از این تعداد ۱۴ نفر بطور مستقیم وارد مجلس شدند. سهیلا جلودارزاده، سیده فاطمه حسینی، پروانه سلحشوری، پروانه مافی، فاطمه سعیدی، فاطمه ذوالقدر، طیبه سیاووشی از استان تهران و از لیست امید به بهارستان راه یافتند. زهرا سعیدی از مبارکه اصفهان بعنوان نماینده مستقل، سکینه الماسی از حوزه انتخابیه جنوب استان بوشهر و از لیست اعتدال، حمیده زر آبادی از لیست اصلاح طلبان قزوین، هاجر چنارانی، نماینده مستقل حوزه انتخابیه نیشابور و تخت جلگه، ناهید تاج‌الدین و مینو خالقی از لیست اصلاح‌طلبان اصفهان توانستند پیروز رقابت انتخابات باشند
زنان نماینده که برای کرسی های مجلس انتخاب شده اند، اکثرا از جناح اصلاح طلب و یا مستقل هستند. در میان این نمایندگان فاطمه حسینی، جوانترین نماینده تهران و مینو خالقی، نماینده اصلاح‌طلب استان اصفهان با ۳۰ سال جوانترین نمایندگان زن به شمار میروند. و پروانه مافی نماینده مردم تهران نیز با ۵۸ سال مسن ترین نماینده زن مجلس است.
شاید سرشناس ترین نماینده زن راه یافته به مجلس سهیلا جلودارزاده باشد. وی از لیست اصلاح‌طلبان به مجلس راه یافته و مدرک لیسانس نساجی از دانشگاه امیرکبیر دارد و برخی از سوابق شغلی او عبارت‌اند از: نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در دوره‌های پنجم، ششم و میان دوره‌ای هفتم؛ عضو شورای مرکزی خانه کارگر؛ عضو دفتر سیاسی حزب اسلامی کار و مشاور امور بانوان وزارت صنعت، معدن و تجارت.
فاطمه ذوالقدر سابقه تدریس در دانشگاه‌های الزهرا، امام صادق و اصول‌الدین را داراست و فریده اولاد قباد، دیگر نماینده استان تهران دارای مدرک کارشناسی ارشد علوم اجتماعی است. وی سوابقی چون: کارشناس امور بانوان و جوانان؛ مشاور مدیریت آموزش و پرورش منطقه۱۰، بانوی نمونه سال در سطح کشور، معلم نمونه سال در سطح منطقه و عضویت در کمیته‌های آسیب‌های اجتماعی و سلامت اداری را در پرونده کاری اش دارد.
طیبه سیاوشی نماینده استان تهران است. وی لیسانس علوم سیاسی و فوق‌لیسانس روابط بین‌الملل دارد و از میان سوابق او میتوان به اشتغال در دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه؛ آموزش طرح ملیکا (پروژه توانمندسازی زنان برای ورود به مجامع بین‌المللی) در وزارت امور خارجه و فعالیت در خانه کودک مهر اشاره کرد.
هاجر چنارانی، نماینده مستقل حوزه انتخابیه نیشابور و فوق لیسانس جامعه‌شناسی است. از جمله سوابق وی میتوان به «کارشناس ستاد سفرهای ریاست جمهوری؛ مدیر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ کارشناس امور ایثارگران؛ مشاور امور بانوان؛ مدرس دانشگاه؛ کارشناس امور دانشجویی در دانشگاه سوره» اشاره کرد
سکینه الماسی از حوزه انتخابیه جنوب استان بوشهر و از لیست اعتدال به مجلس راه یافته است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی و دانشجوی دکتری رشته جامعه‌شناسی؛ گرایش اقتصاد و توسعه است. وی از سال ۹۳ نایب‌رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران بوده است.
مینو خالقی و ناهید تاج الدین از لیست اصلاح طلبان اصفهان به مجلس راه یافته اند. خالقی فوق لیسانس حقوق ارتباطات و دانشجوی دکترای رشته حقوق عمومی است. وی همچنین مدرس دانشگاه در رشته‌های حقوق، عضو کمیته محیط زیست منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی اصفهان و عضو کمیته آب بوده است. تاج الدین فوق لیسانس زیست‌شناسی و دانشجوی دکترای ژنتیک است و استادی دانشگاه آزاد واحد فلاورجان؛ عضویت علی‌البدل شورای شهر اصفهان؛ عضویت در هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و عضویت درشورای مشورتی استاندار اصفهان را در کارنامه دارد.
حمیده زر‌آبادی که در لیست اصلاح‌طلبان استان قزوین نامزد شده بود فوق لیسانس مهندسی برق است. وی مجری طرح‌های پژوهشی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و همچنین عضو انجمن‌های علمی بوده است.
زهرا سعیدی نماینده مستقل مردم شهرستان مبارکه اصفهان است. او فوق لیسانس صنایع است و برخی از سوابق شغلی و علمی او عبارتند از: مدرس دانشگاه؛ مدیرعامل شرکت شیفتگان خدمات شمیم؛ کارمند جمعیت هلال احمر؛ نایب‌رییس هیئت ورزش‌های همگانی اصفهان.
پروانه سلحشوری، نماینده اصلاح‌طلب استان تهران، دارای مدرک دکتری جامعه‌شناسی است و از جمله سوابق او میتوان به عضویت در مجمع دانش‌آموختگان ایران اسلامی، عضویت در اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان ایران و هندوستان و ریاست ستاد بانوان استان چهارمحال و بختیاری و همچنین تدریس در مدرسه و دانشگاه اشاره کرد. گفت‌وگوی او با یک رسانه خارجی درباره حجاب اختیاری جنجال‌برانگیز شد هرچند وی بعدا گفته های خود مربوط به حجاب اختیاری را تکذیب کرد.
پروانه مافی فوق لیسانس مدیریت است و از استان تهران به مجلس راه یافته است. وی عضو شورای مرکزی جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی ایران بوده است. مافی همچنین مشاور سابق وزیر آموزش و پرورش، فرماندار سابق شمیرانات و کارشناس کمیسیون اقتصاد کلان دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است.
فاطمه حسینی، جوانترین نماینده تهران است. وی فوق لیسانس مدیریت اجرایی دارد و دانشجوی دکترای مدیریت مالی است. وی عضو سازمان نظام مهندسی و انجمن دوستی ایران و اسپانیا است.
فریده اولاد قباد، فوق لیسانس علوم اجتماعی و نماینده مردم تهران است. از جمله سوابق وی میتوان به : کسب عنوان بانوی نمونه سال در سطح کشورو معلم نمونه سال در سطح منطقه و همچنین عضویت در کمیته‌های آسیب‌های اجتماعی و سلامت اداری اشاره کرد
فاطمه سعیدی از استان تهران فوق لیسانس مدیریت آموزشی است. عضویت در شورای استان تهران حزب کارگزاران سازندگی و ۲۰ سال سابقه فعالیت سیاسی خصوصا در دوره اصلاحات در استان کرمان در میان سوابق او دیده می‌شود.
تغییرات چیست؟
با توجه به وضعیت کنونی زنان نماینده راه یافته به مجلس و آنهایی که شانس ورود به دور دوم را دارند ، تغییر محسوسی در جبهه بندی سیاسی و اجتماعی زنان نماینده به چشم می خورد. اکثر این زنان دارای تحصیلا ت عالی هستند و سابقه ی تدریس در دانشگاه و ریاست پست های مدیریتی را در کارنامه ی خود دارند و به نظر میرسد مواضع سیاسی و اجتماعی متفاوتی دستکم از نمایندگان زن مجالس هفتم تا نهم دارند.
از سوی دیگر نگاهی به تلاش فعالان زنان د ر چند ماه گذشته نشان می دهد که امسال با وجود رد صلاحیت های گسترده ای که به خصوص در مورد زنان داوطلب نمایندگی مجلس اعمال شد ، حضور زنان نسبت به دوره های گذشته بیشتر بوده است. اهمیت حضور فعالان حقوق زنان برای معرفی و شناساندن کاندیدادهای زن در انتخابات مجلس را نمی توان نادیده گرفت.
کمپین تغییر چهره ی مردانه ی مجلس که از مدتها پیش فعالیت خود را با اهداف مختلفی همچون معرفی نمایندگان زن و معرفی و حذف کاندیدای ضد زن آغاز کرد، نهایتا با وجود همه ی سنگ اندازی ها توانست نقش مهمی در باز تعریف اهمیت حضور سیاسی زنان و رای دادن برا ی شرکت در سرنوشت میلیونها زن ایرانی ایفا کند. در بیانیه پایانی این کمپین که در چند روز گذشته در سایت کمپین منتشر شد که بر تاکید خود بر اهمیت مشارکت سیاسی زنان اینگونه آمده است : «تلاش این کمپین در مرحله اول منجر به ایجاد گفتمان “افزایش حضور زنان در مجامع قانونگذاری شد” و از محل بحث‌های مخالفان و موافقان، اصل “افزایش شمار زنان برابری‌طلب” در مجلس مورد قبول همگان قرار گرفت. بنابراین کمیته “من کاندید می‌شوم” سعی در ترغیب واجدان شرایط برای کاندیداتوری در انتخابات کرد که مطابق آمار رسمی اعلام شده، شمار زنانی که خود را کاندیدای نمایندگی در مجلس کردند، نسبت به دوره قبل حدود ۵ برابر افزایش پیدا کرد و نسبت به همه دوره‌های پیشین مجلس جهشی قابل ملاحظه داشت.
هرچند اکثریت این زنان از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند و نهایتا حدود ۶۰۰ زن در کل کشور امکان رقابت بر سر کرسی‌های مجلس را بدست آوردند. تاثیر گذاری این فعالیت ها با واکنش سریع نهادهای امنیتی روبه رو شده است تا جایی که احضارهای پیاپی فعالان زن و بازکردن پرونده‌های امنیتی جدید واکنش نهادهای امنیتی به فعالیت های مدنی زنان بوده است.
آینده ی زنان در مجلس شورای اسلامی
به نظر می رسد که با وجود تمام فشارهای وارده بر زنان مشارکت سیاسی آنها در انتخابات مجلس شورای اسلامی و نمایندگی قطعی ۱۴ زن و غیر قطعی حدودا ۲۰ زن در مجلس می تواند نقطه ی عطفی برای مشارکت سیاسی زنان و افزایش قدرت رهبری در ساختار سیاسی و نظام مردانه ی سیاست ایران باشد . هرچند که ساختار قدرت در ایران مداوما از حضور سیاسی زنان هراسیده است و تمام تلاش خود را برای پس زدن زنان به کار گرفته است.
حضور نمایندگان ضد زنی مانند فاطمه آلیا نه تنها تغییری جدی در وضعیت زنان به وجود نیاورده است بلکه با ارائه ی مطالباتی که تماما علیه زنان بوده است، عملا علیه زنان عمل کرده است. حضور کم رنگ نمایندگان زن به خصوص در امر تصمیم گیری و مشارکت آن هم به نفع زنان در ساختار قانون مجلس در چند سال گذشته موجب شده است که تغییر چندانی در قوانین مدنی و حمایتی به نفع زنان ایجاد نشود. بلعکس در بعضی از موارد این زنان علیه خود زنان عمل کرده اند.
نگاهی به ساختار حضور زنان در مجلس زمینه مساعد برای ایجاد یک فراکسیون را نشان میدهد. هرچند که ایجاد این فراکسیون گامی بزرگ و البته دشوار خواهد بود و با وجود ساختاد سیاسی شدیدا مردانه و محافظه کار نظام سیاسی ایران این امر چندان محتمل نیست اما در صورت تشکیل آن و ارتباط با سایر احزاب سیاسی با تمرکز بر رهبری زنان می توان امید زیادی به افزایش مشارکت سیاسی زنان در نظام داشت.
با این حال اما این تنها دشواری زنان نماینده ی مجلس نخواهد بود . سد اصلی موجود بر وضعیت زنان و به خصوص کم کردن پتانسیل های زنان را می توان شورای نگهبان و درصد بالایی از نمایندگان اصول گرایی دانست که همچنان حساسیت های زیادی به وضعیت زنان و مشارکت دادن زنان در ساختار سیاسی دارند. نمونه ی این طرز تفکر و اظهارات به وفور در مجلس های گذشته اتفاق افتاده است که به عنوان سد مهمی علیه بهبود قوانین و وضعیت زنان عمل کرده است.
به نظر می رسد با وجود همه ی موانع موجود بر سر راه زنان نماینده ، اگر آنها بتوانند نماینده ی مطالبات خاص زنان در مجلس باشند و از سوی دیگر با ارتباط با فعالا ن زنان از مشکلات و معضلات جامعه ی زنان آگاه شوند و یا حداقل بخشی از خواست های حداقلی زنان در جامعه را به گوش حاکمیت برسانند می توان به بهبود وضعیت زنان امیدوار بود.
حضور نمایندگان زن در مجلس به خصوص در ساختار رسیاسی مجلس می تواند منجر به تشویق مشارکت سیاسی زنان و ترغیب برای تقویت رهبری زنان باشد. با این که عموما زنان از لحاظ ساختار رهبری و سیاسی نتوانسته اند در ساختار احزاب نفش آن چنان تاثیر گزاری داشته باشند، اما نگاهی به لیست نمایندگان زن مجلس نشان می دهد که اکثریت آنها از احزاب اصلاح طلب هستند . حضور زنان در این حزب منجر به تاکید بر مشارکت سیاسی از یک سو و از سوی دیگر تقویت پتانسیل های آنها برای تاثیر بیشتر شده است . افزایش عددی نمایندگان زن مجلس هم پتانسیل های مشارکت سیاسی را افزایش میدهد و هم وضعیت زنان در ساختار و نظام سیاسی فعلی را مورد چالش قرار داده و منجر به تغییر خواهد شد .
چالش های حضور سیاسی زنان در چند سال گذشته در ایران به دلیل رشد جمعیت زنان تحصیل کرده و همینطور جویای حضور در ساختار جامعه ی ایران شکل متفاوتی به خود گرفته است که این امر تا حدی مدیون تلاش های بی وقفه ی فعالان حقوق زنان در طول سالیان گذشته بوده است. فضای یاس و ناامیدی که بعد از انتخابات ۸۸ بر ساختار جامعه و به خصوص مشارکت سیاسی مردم تاثیر منفی گذاشته بود، به نظر می رسد که رو به بهبودی است. ا ما آن چه که مسلم است ، تغییر در نگاه به حضور زنان در ساختار سیاسی و تاثیر گذاری آنها برای تصمیم گیری در سرنوشت خود در جامعه ی ایران مبارزه ی طولانی میطلبد و یک شبه به دست نیامده و نخواهد آمد.
با وجود معضلات بسیاری که هم چنان بر سر راه زنان است به خصوص سخت گیری های دستگاه سیاسی و امنیتی کشور، همچنان تلاش زنان برای ورود به این ساختارادامه دارد. همچنین نباید از حمایت حسن روحانی از حضور زنان در جامعه و تاثیر آن بر انتخابات اخیر غافل بود و به کرسی نشستن زنان در زمینه ی مدریت سیاسی کشور توانسته است تاثیر مثبت این حمایت را نشان بدهد. هرچند حضور نیروهای افراطی و اقتدارگرایی است که مدام در تلاشند تا امید مردم را به یاس تبدیل کنند از چالش های اساسی است با این حال زنان در جامعه ی کنونی و با روندی که در حال اتفاق افتادن است، همچنان پیش میروند حال باید منتظر بود و دید که ایا حضور این نمایندگان زن می تواند تاثیر مثبتی بر تغییر قوانین مدنی به نفع زنان داشته باشد و یا اینکه مساله ی قانون و حق شهروندی زنان همچنان در بن بست باقی خواهد ماند.
آزاده دواچی مترجم، شاعر و فعال حوزه زنان، کارشناس ارشد زبان و ادبیات انگلیسی، گرایش ادبیات تطبیقی ایران و فلسفه‌ی غرب است. وی هم‌اکنون مشغول به تحصیل در مقطع دکترای جامعه شناسی در حوزه زنان مهاجر در دانشگاه دیکن استرالیا است. آزاده دواچی مولف کتاب «فمنیسم؛ جنبش های زنان و چالش پیش رو» است
