مرتضی اسماعیل‌پور - همزمان با اوج‌گیری اعتراضات و اعتصابات سراسری در اوایل دی ماه ۹۶ ایران، خبر حادثه نفتکش سانچی در تاریخ ۱۶ دی ماه در تمامی رسانهها جهان مخابره شد. حادثه سانچی در نتیجه برخورد یک کشتی فله‌بر چینی به نام «گریستال» با کشتی ام‌تی سانچی متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران بود. این حادثه در سواحل چین روی داد و در نتیجه آن ۲۹ خدمه کشتی ناپدید و پس از چند روز اجساد سه خدمه دیگر کشتی، پیدا شد. هر چند محموله نفتکش سانچی نفت فوق‌سبک بود و به همین دلیل اشتعال بسیار بالایی داشت با این وجود شبهات بسیاری وجود دارد که این حادثه را متفاوت از دیگر حوادث دریایی نشان می‌دهد. مستند «سانچی، بازگشایی پرونده مختومه» در شبکه ایران‌اینترنشینال و گفتگو با خانواده مفقود شدگان شبهات این حادثه را بیشتر جلوه داده است. نکاتی که هرگز مقامات جمهوری‌اسلامی بر آن پاسخی ندادند و در کنار آن، سخنانی را مطرح کردند که بر شبهات این حادثه افزود. علی ربیعی وزیر کار وقت دولت روحانی مسئولیت پیگیری حادثه سانچی را برعهده گرفت و پس از هشت ماه استیضاح شد. پس از استیضاح ربیعی مقامات جمهوری‌اسلامی دیگر تلاشی جهت یافت خدمه ناپدید شده سانچی نشان ندادند و اسرار این رویداد همچنان محرمانه مانده است. هر چند حضور ربیعی و علا‌‌ءالدین بروجردی در این پرونده منجر به شبهات بسیاری شد با این وجود این دو مقام مسئول در جمهوری‌اسلامی مدعی پیگیری و تلاش بودند و در عمل این تلاش آنان بیشتر در پی مخفی نگه‌داشتن واقعیت ماجرا بود.
پس از بازبینی جعبه سیاه نفتکش و انتشار بخش کوتاهی از آخرین صحبت کابینه کشتی در مستند سانچی، کاپیتان کشتی می‌گوید «مشکل بزرگی پیش نخواهد آمد» اما آن سخنان دیگر ادامه پیدا نکرد و همچنان از سرنوشت آنان اطلاعی در دست نیست.
مقامات جمهوری‌اسلامی بلافاصله گواهی فوت ۳۲ خدمه کشتی را صادر کردند. تعجیل در صدورگواهی فوت، نشانه‌های دست داشتن حاکمیت جمهوری‌اسلامی در حادثه کشتی سانچی را زیاد کرد چرا که مقامات جمهوری‌اسلامی اصرار داشتند خانواده‌ها این گواهی فوت غیرقانونی را به هر شکل ممکن امضا کنند که نمونه این فشار را می‌توان به غیرفعال کردن بیمه خانواده خدمه کشتی، مثال زد. مقامات مرتبط به خانواده خدمه کشتی اعلام کردند، اگر گواهی فوت را امضا کنند بیمه آنان مجدد فعال خواهد شد. صدور گواهی فوت همزمان با کاوش امدادگران توجه را به این موضوع جلب می‌کند که چطور جمهوری‌اسلامی در اخبار و رسانهها بدون رسیدن به نتیجه این خدمه ناپدید شده را «کشته» توصیف کرده است؟
مقامات جمهوری اسلامی مدعی شدند که پس از انفجار در کشتی حرارت دما به ۹۰۰ درجه رسید و این ادعا برخلاف تصاویر منتشر شده از سوی امدادگران چینی‌ست که نشان می‌دهند حتی بخشی از وسایل پلاستیکی و یا نخی کشتی از جمله طناب و تسمه‌های حفاظتی سالم مانده‌اند. بهانه ۹۰۰ درجه حرارت صرفا به این دلیل بود تا مقامات جمهوری‌اسلامی مدعی شوند خدمه در این حرارت به «پودر» تبدیل شده‌اند. ادعای «پودر شدن خدمه» در حالی پس از ۵ روز نخ‌نما شد که جنازه دو خدمه ایرانی کشتی بدون آسیبی به استخوان و حتی گوشت اجساد، در روی کشته پیدا شد. این اجساد ادعای حرارت ۹۰۰ درجه را رد کرد.
ماجرای حادثه سانچی و امید خانواده‌ها از زنده بودن اعضای خانواده‌شان در زمانی قوت گرفت که همچنان پس از گذشت دو سال هزینه رومینگ تلفن مفقودشدگان به درب خانه آنان ارسال می‌شود و یا بیش از ۱۲۰۰ تماس پاسخ داده‌نشده به خانواده مفقودشدگان انجام شده است و از سویی دیگر کشورهای مرتبط با حادثه از جمله چین، بنگلادش، پاناما و ایران در گزارش خود از عنوان «مفقودالاثر» استفاده کرده‌اند که همین امر نشان از عدم پذیرش کشته شدگان کشتی سانچی می‌دهد و از سویی دیگر نبود قایق‌های نجات در کشتی نفتکش شک را قوت می‌بخشد. جمهوری‌اسلامی همچنین در دعوای اقتصادی خود با شرکت بیمه، ادعای دریافت غرامت به دلیل مرگ خدمه را نیز نکرده است چرا که این ادعا نیاز به اسناد داشت.
دور بودن نقطه انفجار آن هم فاصله ۱۷۰ متری با بخش کنترل عرشه کشتی و همچنین نبود اسناد موثق درخصوص کشته شدن ۲۹ خدمه کشتی، تصور را بر زنده بودن این افراد می‌برد و از سویی دیگر با توجه به ماهیت جمهوری‌اسلامی سوالات دیگری را به ذهن خطور می‌کند که این حادثه بدون برنامه‌ریزی اینگونه پیش نمی رفت. تصور برنامه‌ریزی قبلی از این حادثه در زمانی قوت می‌گیرد که خدمه کشتی «کریستال» سه روز پیش از حادثه بدون هیچ برنامه از پیش تعیین شده دوره مانور آموزشی در مقابل حادثه بزرگ آتش‌سوزی و تصادف کشتی را گذراندند و این کشتی در مسیر تعیین شده خود حرکت نکرد و با سرعت بالایی به کشتی سانچی برخورد کرد.
با توجه به سوابق جمهوری‌اسلامی از جمله حادثه سینما رکس و یا انفجار رستوران میکونوس، نگارنده معتقد است این حادثه دلایل متعددی داشت و مهمترین دلیل آن خواست جمهوری‌اسلامی در حادثه سانچی است. آیا جمهوری‌اسلامی خدمه کشتی نجات یافته را در اختیار دارد؟ آیا این حادثه صرفا جهت تغییر نگاه مردم از حوادث دی ماه ۹۶ به حادثه غم‌انگیز سانچی بود؟ هر آنچه روی داده است، مردم ایران اعتمادی به جمهوری‌اسلامی ندارند و بسیاری معتقدند این حادثه از سوی جمهوری‌اسلامی برنامه‌ریزی شده و خدمه کشتی اگر تاکنون زنده باشند یا در زندان به سر می‌برند و یا در جزیره‌ای دور نگهداری می‌شوند و اگر زنده نباشند در حادثه کشتی سانچی کشته نشدند بلکه به قتل رسیده‌اند.
