علی افشاری - با استعفای دولت اسرائیل بعد از ناتوانی در تصویب بودجه سالهای ٢٠٢٠و ٢٠٢١ مجددا این کشور وارد دوره بی ثباتی شد. قرار است انتخابات پارلمانی اسرائیل سه ماه دیگر در دهه سوم ماه مارس ٢٠٢١ معادل فروردین ١٤٠٠برگزار شود. این چهارمین انتخاباتی است که ترکیب کنست را در دو سال اخیر مشخص می‌کند. دولت فعلی که هفت ماه پیش تشکیل شد قرار بود یک دولت ائتلافی به مدت سه سال تشکیل دهد. نتانیاهو رئیس دولت در ١٨ ماه نخست شد و گانتز رئیس ائتلاف آبی وسفید سمت وزیر دفاع را در دست گرفت و مقرر بود در ١٨ماه دوم گانتز نخست وزیر شده و نتانیاهو معاون می‌شود. همچنین اگر دیوان عالی اسرائیل علیه نتانیاهو رای بدهد، در صورتی که کنیسه نتواند این تصمیم را ملغی کند، دولت منحل شده و انتخابات پارلمانی برگزار شود. نتانیاهو نیز قول داده‌بود که در این مدت حزب لیکود خواهان انتخابات زودهنگام نمی‌شود. اما همانطور که پیشبینی می‌شد این دولت ائتلافی که به صورت غیرمنتظره و شکننده در بن‌بست بوجود آمده و ناتوانی گانتز در تشکیل دولت در مدت زمان اعطایی رووین رلوین رئیس جمهور اسرائیل تشکیل شده‌بود زودتر از اتمام دوره فعالیتش فروپاشید.
نتانیاهو و گانتز یکدیگر را برای این شکست سرزنش کرده‌اند. نتانیاهو و دیگر رهبران حزب لیکود تقصیر را بر گردن حزب آبی و سفید گذاشتند که از توافق‌های بین دو طرف کنار کشیده و ناچار از برگزاری انتخابات دیگر کرد.» همچنین میکی زهار از مقامات حزب لیکود مدعی شد ائتلاف آبی و سفید دست به خودکشی سیاسی زد.
عامل اصلی اختلاف که منجر به عدم تصویب بودجه شد انتصاب های مورد نظر نتانیاهو در دادگستری اسرائیل از جمله دادستان و وکیل دولت بود. گانتز مصالحه و عقبنشینی در این خصوص را مغایر با ارزش ها و پرنسیبهای جریان سیاسی متبوعش می داند که برای هدف بزرگ نجات اسرائیل در بحران زیستی کووید١٩ دست به شراکتی زد که از طرف مقابل جدی گرفته نشد.
گانتز همچنین با اشاره به اتهامات فساد مالی علیه نتانیاهو ابراز تاسف کرد که دغدغه نخست وزیر رهایی از پرونده شخصی در دادگستری اسرائیل است و نه منافع عمومی، و حاضر است کل کشور در بلاتکلیفی باشد و ثبات اقتصادی و احیای کشور را نادیده بگیرد.»
برخی از کارشناسان معتقد هستند که بر خلاف ظاهر قضیه که مخالفت ائتلاف آبی و سفید باعث استعفای دولت و انتخابات زودهنگام کنست شد اما نتانیاهو وقتی از عدم رسیدگی یا تاخیر در پیگرد قضائی اتهاماتش ناامید شد از این اتفاق استقبال کرد که قرار بود ١١ماه دیگر ریاست دولت را تحویل گانتز بدهد. او بزودی دوران طولانی نخست وزیری اش دوازده ساله می‌شود و تا انتخابات آینده و تشکیل دولت جدید رئیس دولت پیشبرد موقت امور خواهد بود.
نتانیاهو خوشبین است که در انتخابات آینده نیز پیروز خواهد بود. نظرسنجی هایی که از سوی شبکه تلویزیونی دوازده اسرائیل و کان چند ساعت قبل از تعطیلی کنست انجام شد نشان از پیشتازی حزب لیکود منتهی با برتری کمتر نسبت به دوره قبل انتخابات دارد. این مساله در کنار شروع تزریق واکسن کرونا در اسرائیل نقطه امید نتانیاهو است تا با مانور بر روی برخورد تهاجمی با جمهوری اسلامی ایران و برقراری روابط رسمی و دیپلماتیک با تعدادی از کشورهای عربی برنده انتخابات بعدی شود.
بررسی تحولات در عرصه سیاسی اسرائیل نشان می‌دهد که گانتز به نقطه پایان خود در سیاست اسرائیل رسیده‌است او در مصالحه با نتانیاهو دست به ریسک بزرگی زد که اکنون باید تاوانش را پرداخت کند. او از دید کثیری از حامیان سابقش حکم یک خائن را دارد؛ یعیر لپید که قبل از تشکیل دولت ائتلافی با بنی گانتز رهبری مشترک حزب آبی و سفید اسرائیل را برعهده داشت، با حیرت خطاب به اعضای ائتلاف آبی و سفید گفته بود:" باور نمی کردم که آنها رأی شما را می دزدند و به نتانیاهو می دهند."
این بار رقیب «شاهبیبی» از درون حزب لیکود می‌آید. گیدئون سار وزیر اسبق کشور اسرائیل که یک ماه پیش از حزب یادشده جدا شد و حزب جدید «امید تازه» را تاسیس کرد امیدوار است که بتواند یک ائتلاف قدرتمند سکولاردمکرات تشکیل داده و در مصاف با بلوک دست راستی و مذهبی راست کیش یهودی برنده گردد.
جریان او فعلا از حرب لیکود در نظرسنجی ها و گمانه‌زنی‌ها عقب‌تر است اما این بخت را دارد که در سه ماه آینده با فعالیت و ائتلاف سازی به دوران زعامت طولانی ترین نخست وزیر تاریخ اسرائیل پایان دهد. حزب لیکود حملات زیادی را معطوف به سار کرده است که مانند دیگر خارج شدگان عاقبت به خیر نمی شود و سر از طیف چپ اسرائیل در می‌آورد. سار در واکنش حزب لیکود را مورد شماتت قرار داده که به یک «فرقه» و«کالت» تنزل پیدا کرده و همه توان حزب صرف میدان داری فردی نتانیاهو و تامین اهداف قدرت‌طلبانه شده است. گیدئون سار نتانیاهو را نیز متهم کرده‌است که اسرائیل را گروگان مسائل شخصی خود کرده و کشور را به سمت بی‌ثباتی برده است. او همچنین مدعی است بحران اقتصادی در دوره بحران زیستی کووید١٩ناشی از سوء مدیریت دولت نتانیاهو است.
اما رقیب جدید که هم حزبی سابق و وزیر قبلی کابینه نتانیاهو بوده چالش اصلی او نیست. مشکل جدی نتانیاهو که می‌تواند نوار نخست وزیری‌اش را قطع کند فرجام دادگاهی است که در آن متهم به اتهاماتی چون «رشوه، کلاهبرداری و خیانت در امانت» شده‌است. اوضاع فرایند دادرسی مشخص نیست اما محکوم شدن نتانیاهو محتمل است. تغییر در دولت آمریکا و شروع به کار جو بایدن در کاخ سفید نیز می‌تواند مخالفان نتانیاهو در عرصه سیاسی اسرائیل را تهییج کند. همچنین بازنگری در سیاست «معامله قرن» ترامپ از سوی بایدن می‌تواند ائتلاف نانوشته چپ‌ها و سیاست مداران میانه اسرائیل با میانه‌روهای فلسطینی را تقویت کند.
اما تجارب سالهای گذشته نشان می‌دهد که نتانیاهو و حزب لیکود به راحتی میدان را خالی نمی‌کنند ورقیب قدرتمندی هستند. احتمال اینکه باز حزب لیکود بیشترین کرسی های کنست را از آن خود کند کم نیست اما بعید است که بتواند با متحدانش حد نصاب ٦١کرسی برای تشکیل دولت را بدست آورد.
ازاینرو می‌توان پیشبینی کرد که نظام سیاسی اسرائیل برای چندین ماه دچار بلاتکلیفی ویا شاید انتخابات دیگری در تابستان ٢٠٢١ شود. مشکل ساختاری نظام حکمرانی اسرائیل ورای رقابت‌ها ورویارویی های احزاب در دو سال اخیر خود را آشکار کرده است که کارکرد نهادهای حاکمیتی و نظام انتخاباتی دچار اختلال شده و سیستم مستقر ناتوان از حل مشکلات است. تداوم بی‌ثباتی ها ممکن است مسیر تغییر قانون اساسی در اسرائیل و اصلاحات ساختاری را باز کند.
بدینترتیب نتانیاهو یک بار دیگر وارد زورآزمائی با رقیبان در انتخابات می‌شود که باید دید باد کماکان به پرچم او خواهد وزید با هنگام تغییر در ریاست دولت اسرائیل فرارسیده است.
